Dostępność cyfrowa treści internetowych - standard WCAG 2.1

Wytyczne dla dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji WCAG 2.1 obejmują dziesiątki zaleceń dotyczących zwiększenia dostępności treści internetowych i aplikacji. Wdrożenie wytycznych zapewni lepszą dostępność dla szerokiego grona osób z niepełnosprawnościami, w tym dla osób niewidomych i słabowidzących, głuchych i niedosłyszących, osób z niepełnosprawnością ruchową i wielu innych, choć nie zaspokoi wszystkich potrzeb każdego użytkownika z niepełnosprawnością. Jeżeli interesuje Cię ten temat, koniecznie zapoznaj się ze szczegółami.

Krótka historia wytycznych WCAG

WCAG, czyli Web Content Accessibility Guidelines zostało opracowane przez organizację W3C od lat zajmującą się tworzeniem standardów tworzenia i przesyłania stron internetowych. Następstwem inicjatywy W3C jest WAI (Web Accesibility Initiative), która ma na celu promowanie dostępności stron internetowych dla różnych grup użytkowników oraz urządzeń dostępowych. Dokumentami opracowanymi w ramach WAI są wytyczne WCAG dotyczące dostępności treści internetowych.

Pierwszy dokument (WCAG 1.0) zaczął obowiązywać już 1998 roku, kolejny (WCAG 2.0) - w 2008 roku, zaś trzecia wersja (WCAG 2.1) została opublikowana w czerwcu 2018 roku. Bardzo istotne jest, że kolejne publikacje wytycznych dotyczących dostępności treści internetowych nie zastępują dokumentów wcześniejszych, tj. WCAG 2.1 nie zastępuje WCAG 2.0 ani WCAG 1.0, a wzbogaca zasady dostępności cyfrowej i zapewnia alternatywne środki zgodności. Treści zgodne z WCAG 2.1 są również zgodne z WCAG 2.0. Zaleca się stosowanie najnowszych wytycznych WCAG, aby zmaksymalizować działania na rzecz dostępności.

Standardy WCAG 2.1 zostały opracowane w zgodzie z procedurami W3C, we współpracy z wieloma organizacjami z całego świata, a także z osobami indywidualnymi. Za cel postawiono sobie stworzenie ogólnoświatowego standardu dostępności treści internetowych, który spełniałby oczekiwania użytkowników, firm i administracji państwowej w różnych krajach.

Standard WCAG 2.1 otwiera okno na świat

WCAG 2.1 jest zbiorem dokumentów, które regulują zasady dotyczące tworzenia dostępnych dla wszystkich serwisów internetowych. Zawarte w WCAG 2.1 i przyjęte ogólnoeuropejskie przepisy nie pojawiły się bez przyczyny. Przez długi czas osoby z różnego typu niepełnosprawnościami miały ograniczony dostęp do informacji z domen publicznych bądź nie miały go w ogóle. Przyjęty przez kraje członkowskie dokument PE i Rady UE ujednolica przepisy prawa państw członkowskich w wielu ważnych kwestiach i odnosi się do ogólnej dostępności społeczeństwa do treści internetowych. 

Wdrożone wytyczne wpływają bezpośrednio na poprawę jakości życia osób niewidomych, głuchych czy też z innymi niepełnosprawnościami. Dzięki obowiązkowi dodawania napisów osoby z niepełnosprawnościami mają dostęp do wielu przydatnych nagrań, nareszcie mogą samodzielnie znaleźć potrzebne i interesujące ich informacje.

W Polsce jest mniej więcej 500 000 osób niesłyszących, a około 900 000 osób ma poważny uszczerbek słuchu. Dla nich napisy dodawane do filmów są oknem na świat — dzięki nim mają możliwość samodzielnie zapoznać się z materiałami dostępnymi w sieci i w pełni z nich korzystać. Jeśli chcesz, by zainteresowali się także tym, co masz do zaprezentowania, koniecznie pomyśl o takim udogodnieniu. Bez wątpienia skorzystają z niego także inni użytkownicy.

Czym są wytyczne dla zapewnienia dostępności cyfrowej stron internetowych

Opisane wytyczne odnoszą się do dostępności treści internetowych na komputerach stacjonarnych, laptopach, tabletach i urządzeniach przenośnych. Wdrożenie wytycznych pozwala tworzyć bardziej funkcjonalne treści i gwarantuje większą użyteczność treści internetowych dla ogółu użytkowników sieci.

Standardy WCAG mają szerokie zastosowanie w wielu technologiach internetowych i aplikacjach teraz oraz w przyszłości. Sposób, w jaki zostały skomponowane wytyczne, pozwala na sprawną weryfikację ich zgodności z wymogami. 

Na dostępność sieci mają wpływ wykorzystywane przeglądarki internetowe i inne programy używane przez użytkownika, jak również narzędzia do tworzenia treści.

Zasady dostępności cyfrowej WCAG 2.1

Parlament Europejski jako organizacja sektora publicznego dokłada starań, aby zapewnić równy dostęp do informacji wszystkim użytkownikom — tak sprawnym, jaki i tym z niepełnosprawnościami. Dlatego od lat podejmuje różne inicjatywy i określa normy europejskie, które swymi ustaleniami obligują organizacje sektora publicznego do stosowania się do wprowadzanych wytycznych. Parlament wraz z Radą Unii Europejskiej, w myśl dalszych działań na rzecz dostępności stron internetowych, wprowadzili dnia 23 maja 2019 roku ustawę o dostępności produktów i usług. Dostępne treści powinny być zgodne z czterema podstawowymi zasadami dostępności stron internetowych:

• postrzegalność,
• funkcjonalność,
• zrozumiałość,
• solidność.

Postrzegalność

Istotą jest prezentowanie treści w taki sposób, aby użytkownik był w stanie je zrozumieć, wykorzystując któryś z dostępnych mu zmysłów. Przykładowo:

• zapewnienie transkrypcji dla treści audio,
• zamieszczenie napisów lub audiodeskrypcji do treści wideo,
• zapewnienie alternatywy tekstowej dla treści nietekstowych (np. opis alternatywny do zdjęć i grafik, z których skorzystają osoby niewidome),
• responsywność stron www, tj. automatyczne dostosowywanie się widoku strony do szerokości ekranu urządzenia użytkownika,
• dbanie o logiczną i przejrzystą strukturę treści witryny (nagłówki, paragrafy, listy itp.) etc.

Funkcjonalność

Bez względu na to, w jaki sposób użytkownicy nawigują po witrynie, muszą być w stanie znajdować oraz korzystać z konkretnych treści i funkcji - wtedy można określić ją jako spełniającą wymóg funkcjonalności. Jeżeli użytkownik nie jest w stanie korzystać z myszy, powinien mieć możliwość sprawnego poruszania się za pomocą klawiatury lub sterowania głosowego. Przykładowo, możesz:

• zapewnić możliwość obsługi całej witryny za pomocą samej klawiatury,
• umożliwić wybór odtwarzania i zatrzymywania poruszających się treści i obrazów,
• zamieścić linki pozwalające szybko przeskoczyć do dalszych treści lub powrotu np. na górę strony,
• zapewnić zrozumiałe linkowania, których opisy wyraźnie określają, dokąd one prowadzą,
• dostosować podpisy zamieszczonych formularzy, które jasno opisują, co wpisać w poszczególne pola etc.

Zrozumiałość

Zasada zrozumiałości polega na takiej budowie aplikacji lub witryny i jej treści, że użytkownik jest w stanie bez kłopotów po niej nawigować i rozumie jej sposób działania. Aby to osiągnąć możesz:

• stosować prosty język, bez niepotrzebnych technicznych, urzędniczych czy specjalistycznych zwrotów,
• wyjaśniać trudne dla użytkowników słowa i wyrażenia, jeżeli są kluczowe dla Twoich treści,
• stosować wyjaśnienia do skrótów, skrótowców i akronimów,
• określić w kodzie aplikacji i stron www, w jakim języku jest ich treść,
• zadbaj o jednolity wygląd i funkcje elementów na wszystkich podstronach etc.

Solidność

Zasada solidności w polskim i unijnym prawie jest nazwana zasadą kompatybilności, a zatem spełnienie zasady solidności opisanej w WCAG oznacza spełnienie zasady kompatybilności opisanej w prawie. 

W celu zrealizowania powyższej zasady należy sprawić, aby treści i funkcje witryny i aplikacji działały poprawnie w wielu różnych programach użytkowników (np. przeglądarkach internetowych lub czytnikach ekranu osób niewidomych).

Możesz to osiągnąć poprzez:

• stosowanie prawidłowego języka znaczników o odpowiednim zagnieżdżeniu według specyfikacji, bez zduplikowanych atrybutów, o unikalnych ID zgodnie ze standardem sieciowym HTML,
• udostępnienie dla użytkowników korzystających z technologii asystujących informacji o statusie/stanie dzięki technologiom wspomagającym,
• wdrożenie zgłaszania przez technologie asystujące pojawiających się istotnych komunikatów czy okien modalnych.

Czym są i do czego służą kryteria sukcesu?

W celu oceny postępu stosowanych udogodnień na stronach internetowych i aplikacji mobilnych wdrożono trzystopniowe kryteria sukcesu:

• Poziom A — najniższy, najbardziej podstawowy zestaw udogodnień zapewniający dostępność cyfrową (tylko 25 spełnionych punktów kryteriów zaleceń WCAG),

• Poziom AA — zalecany poziom zapewniający dostępność cyfrową dla szerszego grona użytkowników, w tym osób z niepełnosprawnościami; poziom AA dostępności jest wymagany przez wszystkie podmioty publiczne (37 spełnionych punktów kryteriów zaleceń WCAG),
• Poziom AAA — najwyższy poziom dostępności, zapewniający pełną dostępność wszystkich elementów witryny dla każdego z użytkowników serwisu (60 i więcej spełnionych punktów kryteriów zaleceń WCAG)..

Każdy kolejny poziom spełnia kryteria niższego poziomu, tj. poziom AA spełnia również kryteria A, zaś poziom AAA spełnia kryteria AA oraz A.

Wytyczne zawarte we wszystkich trzech poziomach zgodności są łatwe do zweryfikowania i nie wiążą się z żadną konkretną technologią. Dyrektywy kryteriów sukcesu dla konkretnych technologii i informacje ogólne dotyczące interpretacji kryteriów są zawarte w osobnych dokumentach zamieszczonych na stronach rządowych oraz organizacji W3C.

Dostępność cyfrowa w sprawie napisów, transkrypcji i audiodeskrypcji

Ustawa o dostępności traktuje także o nagraniach audio i wideo — m.in. zobowiązuje jednostki samorządu terytorialnego do dodawania napisów do wszystkich publikowanych w Internecie nagrań. Napisy i transkrypcje stały się od pewnego czasu niezbędnym elementem wszelkiego rodzaju spotów, ale też sesji rad miasta i gminy oraz innych oficjalnych materiałów tworzonych i publikowanych przez podmioty publiczne. Audiodeskrypcja natomiast jest stosowana rzadziej. Powinno się jej używać jako alternatywy dla wszystkich istotnych informacji wizualnych w treści nagrania wideo, o których nie powiedziano. Nie ma konieczności stosowania audiodeskrypcji, o ile film jest jedynie alternatywą dla tekstu.

Co niesie przyszłość w tworzeniu stron internetowych i aplikacji mobilnych w zgodności z WCAG?

Zmiany zachodzące w sieci wymagają stałego dostosowywania i dopracowywania regulacji, stąd już wkrótce ma zostać opublikowana kolejna wersja wymogów, czyli WCAG 2.2, która nie zastąpi, a rozszerzy obecnie obowiązujące wytyczne WCAG 2.1 o dodatkowe dziewięć kryteriów sukcesu. Publikacja nowej wersji planowana jest na grudzień 2022 roku. 

Można zakładać, że wraz z rozwojem technologii sukcesywnie będą aktualizowane i rozszerzane kryteria sukcesu i wymagania dostępności cyfrowej. W miarę, jak rozwija się nasze otoczenie i nasze możliwości, poziom dostępności cyfrowej będzie wzrastał, co jest bardzo korzystnym trendem, w szczególności dla osób z niepełnosprawnościami, ponieważ i one będą mogły bez problemu uczestniczyć w życiu społecznym.

Każdy właściciel witryny internetowej, użytkownik publikujący w sieci czy przedsiębiorstwo powinni pamiętać, że dostępna cyfrowo strona internetowa czy jakakolwiek informacja ma być dostępna w równym stopniu dla wszystkich użytkowników. Starajmy się spełniać wymagania WCAG, tworząc strony internetowe i aplikacje mobile oraz publikując materiały w sieci. Twórzmy świat dostępny i przyjazny dla każdego!